Sinds de eerste waarneming in 2017 wordt de Aziatische hoornaar op steeds meer plekken in Nederland aangetroffen. Ook in de media is er relatief veel aandacht voor deze nieuweling wiens lievelingsmaaltje honingbijen is. De berichtgeving is helaas vaak sensatiegericht en niet correct. Na jaren van misinformatie in de media hebben we nu met een aantal hardnekkige misverstanden te maken. Tijd voor een weerwoord!
1. “De Aziatische hoornaar is agressief”
Om meer lezers te trekken gebruiken sommige journalisten graag woorden die heftige emoties oproepen bij mensen. Maar als je dat soort termen ziet staan, moet je als lezer op je hoede zijn. Meestal is het niks meer dan een kinderachtige poging tot bangmakerij.
Zo wordt de Aziatische hoornaar in de media vaak geportretteerd als een “agressieve monsterwesp”.
Maar met deze kwalificatie doe je de Aziatische hoornaar zwaar tekort. Dit bijzonder mooie insect heeft net als andere wespensoorten in Europa een vredelievend karakter. Ze zal nooit zomaar voor niks mensen of dieren aanvallen. Alleen als ze in het nauw gedreven worden of als men te dichtbij het nest komt en ze zich bedreigd voelen, kunnen ze gaan steken. Maar dit is natuurlijk geen agressie maar defensie!
Hierin is de Aziatische hoornaar natuurlijk niet uniek. Er zijn talloze dieren die zichzelf en hun kroost verdedigen als het er op aankomt. Logisch, want als ze dat niet deden zouden ze snel uitsterven.
Het is bizar dat de mens, nota bene de meest agressieve diersoort ooit, natuurlijk overlevingsgedrag van wespen framed als “agressief”! Als de Aziatische hoornaar een “agressieve monsterwesp” is, wat voor een vreselijke bijnaam verdient de mens dan wel niet?
2. “Dertig Aziatische hoornaars moorden een hele bijenkast uit”
Dat een klein clubje Aziatische hoornaars in een paar uur tijd een hele bijenkast kan uitmoorden is een wijdverbreid en hardnekkig misverstand.
Dat komt doordat de Aziatische hoornaar (Vespa velutina nigrithorax) vaak wordt verward met de Aziatische reuzenhoornaar (Vespa mandarinia). De Nederlandse namen zijn bijna hetzelfde maar het zijn twee totaal verschillende soorten! De laatstgenoemde komt helemaal niet in Europa voor maar is bij het publiek vrij bekend dankzij spectaculaire filmpjes op YouTube waarop een klein groepje Aziatische reuzenhoornaars nesten van de in Azië niet inheemse westerse honingbij (Apis melifera) plundert. Ook zijn er filmpjes waarop Aziatische reuzenhoornaars die op verkenning zijn door Aziatische honingbijen (Apis cerana) worden besprongen en “doodgekookt” door middel van “heat balling”.
De neiging van het publiek om deze soorten met elkaar te verwarren wordt regelmatig versterkt doordat bepaalde media consequent de verkeerde plaatjes laten zien wanneer ze weer eens iets over de Aziatische hoornaar berichten.
Het is kennelijk teveel gevraagd dat redacties van hun fouten leren. Zouden ze correcte berichtgeving niet belangrijk genoeg vinden? Laten we hopen dat deze desinteresse alleen voor het onderwerp wespen geldt en dat alle andere informatie die ze ons dagelijks verstrekken wel deugt.
3. “De komst van de Aziatische hoornaar is een ramp voor de honingbij”
Volgens onderzoeken gaat het momenteel niet zo goed met de wilde bijen en de honingbij en dat komt voornamelijk door pesticiden, klimaatverandering, verlies van habitat, parasieten en voedseltekort. Het is dus inderdaad geen goed nieuws dat er hier nog een nieuwe bedreiging bij komt in de vorm van de Aziatische hoornaar.
Maar dat de Aziatische hoornaar naar Nederland komt, betekent nog niet meteen dat er een ramp in aantocht is. Daarom ter relativering van de vele paniekberichten enkele kanttekeningen:
De Aziatische hoornaar leeft niet alleen van honingbijen maar jaagt ook op andere insecten zoals vliegen en wespen. Uit onderzoek bleek dat het menu van de Aziatische hoornaar op het platteland slechts voor circa een derde uit honingbijen bestaat.
Beroepsimkers werken meestal met meerdere bijenkasten die ze op een bepaalde plek neerzetten, bijvoorbeeld bij koolzaadvelden. Als daar toevallig net een nest van de Aziatische hoornaar in de buurt zit, zal de plaagdruk hiervan worden verdeeld over alle bijenkasten die daar staan. Als dit gezonde volken zijn, lijkt het mij sterk dat er enige merkbare schade ontstaat.
Een grotere bedreiging voor de honingbij en andere insecten zijn de enorme hoeveelheden insecticiden die door burgers en bedrijven in de natuur worden uitgestrooid. Als men echt zo begaan is met die arme bijen, zou men ook wel iets meer energie mogen steken in het beperken van het gifgebruik. Bedenk bijvoorbeeld dat elke keer als er ergens (vaak onnodig) een wespennest wordt verdelgd er dodelijk gif in de natuur wordt gebracht.
Het kan best zijn dat het op dit moment minder goed gaat met de honingbij dan enige tijd geleden maar daar staat tegenover dat de huidige populatie honingbijen in Nederland nog altijd tientallen malen groter is dan het natuurlijke niveau. Dat is mooi voor onze voedselproductie, maar wat blijft er dan nog over voor wilde bijen en andere bestuivende insecten? De honingbijenplaag die we zelf hebben gecreëerd en die we zelf kunstmatig in stand houden is geen evenwichtige en duurzame situatie en daardoor is het logisch dat er vroeg of laat nieuwe ziekten, parasieten en roofdieren op het toneel verschijnen om deze verstoorde balans weer recht te zetten.
Tenslotte, de honingbij is al duizenden jaren een gedomesticeerd huisdier van de mens. Zolang er mensen bestaan zal dit geprivilegieerde insect hoe dan ook niet uitsterven.
4. “We kunnen de verspreiding van de Aziatische hoornaar tegenhouden”
Nadat ze door menselijk toedoen ongewild in 2004 vanuit Azië in Frankrijk terechtkwam is de Aziatische hoornaar bezig met een glorieuze opmars door Europa. Inmiddels wordt ze naast Frankrijk ook aangetroffen in Spanje, Portugal, Italië, Duitsland, Groot-Brittannië, Ierland, Luxemburg, België en sinds 2017 dus ook bij ons in Nederland. Het moge duidelijk zijn dat met het hier en daar verwijderen van een paar nestjes deze exoot niet kan worden tegengehouden.
Vanwaar dan deze heksenjacht? Een belangrijke drijfveer is waarschijnlijk dat men denkt dat het opsporen en verwijderen van deze nesten minder geld kost dan de verwachte economische schade die zou worden geleden als men alles op zijn beloop laat. Maar voor zover ik weet is de economische schade door de Aziatische hoornaar nog niet in kaart gebracht dus het nut van al deze destructieve activiteiten zal achteraf nog moeten blijken.
Conclusie
De Aziatische hoornaar is een prachtig insect, maar ondanks dat denk ik dat er niemand is die haar komst naar Nederland toejuicht. Maar nu ze toch onvermijdelijk deze kant op komt, laten we dan proberen om er evenwichtig mee om te gaan. Ik durf te stellen dat de vaak incorrecte berichtgeving in de media met daarbij vaak foto’s van onschuldige insecten tot nu toe meer schade aangericht heeft dan de Aziatische hoornaar zelf! Denk aan de talloze onschuldige Europese hoornaars en andere wespensoorten die ten onrechte zijn vermoord door mensen met goede bedoelingen.
Tenslotte, om erger te voorkomen twee gratis tips.
Ten eerste, laat mediaredacties voortaan echte experts inschakelen en niet de eerste de beste imker of verdelger. Laat hem/haar altijd alle tekst en plaatjes checken voorafgaand aan de publicatie. Hou het bij de feiten en doe niet mee aan sensationele overdrijving van het probleem.
Ten tweede, roep burgers niet op om te helpen bij de landelijke opsporing van Aziatische hoornaars. Dat heeft geen zin. De meeste mensen zien niet eens het verschil tussen een wesp en een zweefvlieg, laat staan tussen een Aziatische hoornaar en een andere wespensoort. Laat de opsporing dus gewoon over aan mensen die hier een goede kijk op hebben, zoals imkers, insectenkenners en andere ter zake kundigen.