Bergveldwesp

(Polistes biglumis)

Bekijk alle wespensoorten

De bergveldwesp (Polistes biglumis) is een van de twee meest algemene veldwespen in Nederland. De open nestjes zonder omhulsel van bergveldwespen vind je veelal aan stengels, planten en struiken.

De bovenste cellen van een wespennest dat verticaal hangt rechts, met links een sierlijke wesp tegen het nest. Ze heeft wat groens tussen haar kaken en lijkt dat met haar voorpootjes vast te pakken. Dat groene is waarschijnlijk een rups die ze als prooi heeft gevangen.
© Yavanna Aartsma
Vooraanzicht van een wesp die op de cellen van een nest zit. De cellen lijken met de openingen naar boven te liggen. De wesp heeft iets felgroens tussen de kaken, wat ze ook met haar pootjes vasthoudt.
© Yavanna Aartsma
Een roestige metalen pilaar tussen hoge groene aren, met daar tegenaan een wespennest dat alleen uit cellen bestaat en waar geen omhulsel omheen zit.
© Yavanna Aartsma
Groene takken van een naaldboom, lijken op die van een conifeer, met onder het uiteinde van een van die takken een open grijs wespennest. Bovenop het wespennest zit een wesp die haar gele poten wijd op het nest heeft staan en iets naar beneden kijkt, alsof ze de cel onder haar aan het controleren is.

Herkenning

Grootte

Vrouwtjes:11 – 14 mm.
Mannetjes:10 – 12 mm.

De bergveldwesp is een slagje kleiner dan de algemenere Franse veldwesp. Daarnaast maakt de bergveldwesp nesten buiten, terwijl de Franse veldwesp meer beschutte plekken opzoekt waar het lekker warm wordt.

Veldwespen kennen vrouwtjes en mannetjes, waarbij ieder (bevrucht) vrouwtje koningin kan worden. Zodra er meerdere vrouwtjes op een nest zitten kan een (bevruchte) werkster uiteindelijk ook koningin worden. Het verschil tussen de koningin en de werksters is dus niet te zien.

Borststuk

Het borststuk van de bergveldwesp is langwerpiger dan dat van de kortkopwespen, langkopwespen en hoornaars. Het lijkt zelfs uit twee delen te bestaan en loopt aan het eind taps toe.

Achterlijf

Het achterlijf van de bergveldwesp loopt vanaf het borststuk van smal naar breed toe, waarna het weer smaller wordt. Bij de andere wespensoorten zie je juist een vrijwel direct breed achterlijf dat daarna smaller toeloopt. Door deze vorm valt de wespentaille bij veldwespen veel meer op.

De zwarte dwarsstrepen op het achterlijf hebben heel subtiele uitstulpingen. De zwarte dwarsstrepen zijn ook behoorlijk dik, waardoor de bergveldwesp zwarter overkomt dan veel andere wespensoorten.

Kop

De kop van de bergveldwesp herken je aan:

  • Antennes met gele onderkant, terwijl ze aan de bovenkant volledig zwart (donker) zijn
  • Zwarte tekening op kopstuk (clypeus)
  • Zwarte kaken met gele vlek
  • Zwarte slapen met bovenaan geel vlekje

Er kan nogal wat variatie zitten in de tekening op de clypeus. Soms is het een brede zwarte band met wat uitstulpingen, of een tekening die wat op het Batman-logo lijkt, maar het kunnen ook enkele zwarte stippen zijn.

Bij mannetjes ontbreekt de tekening op het kopschild.

Drie foto's van een vrouwtje van de bergveldwesp. Bovenin een zijaanzicht met de kop rechts en het achterlijf links. Links onderin de kop van voren gezien, met de kaken uit elkaar getrokken, waarbij je de labiale palp ziet. Over de clypeus (het kopschild) loopt een zwarte tekening en boven de ogen zie je dat de antennes bij de aanhechting geel zijn. Rechts een bergveldwesp van boven gezien, waarbij je een borststuk ziet dat langer is dan bij andere wespen, met onderaan een tekening met vier kleine gele stippen. Het borststuk loopt wat schuin af, en het daarop aansluitende achterlijf loopt ook geleidelijk schuin toe vanaf de aanhechting met het borststuk. Hierdoor is er een veel duidelijkere wespentaille te zien dan bij de andere sociale wespensoorten, waar vooral het achterlijf direct al vrij breed is, als het dopje van een eikel.
Vrouwtje van de bergveldwesp (Polistes biglumis) © Josef Dvořák
Drie foto's van een mannetje van de bergveldwesp. Bovenin een zijaanzicht met de kop rechts en het achterlijf links. Links onderin de kop van voren gezien, met de kaken uit elkaar getrokken. Je ziet bij de foto links antennes met een krul aan het eind, wat bij veldwespen een kenmerk van de mannetjes is. Ook het achterlijf telt zeven segmenten, waar de vrouwtjes er zes hebben.
Mannetje van de bergveldwesp (Polistes biglumis) © Josef Dvořák
Close-up van een wesp van voren gezien. Ze zit op een plant met witte bloemetjes, waarbij je ziet dat ze zich met haar pootjes vasthoudt. De pootjes beginnen zwart bij het eerste lid en vanaf het einde van het eerste lid zijn ze geel. Op het gele kopschild, dat tussen de ogen en onder de antennes zit, zie je een zwarte tekening die wel iets wegheeft van een gestileerde tekening van een vleermuis zonder kop.
Foto: Jan Slaats – CC BY-NC-ND

Leefwijze

Nest van de bergveldwesp

Vorm:Open nestje zonder papieren omhulsel
Kleur:Grijs
Grootte:Ø maximaal 15 cm
Locatie:Buiten, aan stengels van bloemen, planten en struiken

Nesten van de bergveldwesp zijn meestal verticaal geplaatst, terwijl die van Franse veldwespen eerder horizontaal (met de celopeningen naar beneden) of iets diagonaal gebouwd worden.

Door het gewicht kunnen de nesten van bergveldwespen ook meer diagonaal of uiteindelijk zelfs horizontaal gaan hangen.

Langzaamaan algemeen in Nederland

Veldwespen zijn sinds het begin van de 21e eeuw langzaamaan vanuit het zuiden opgetrokken naar het noorden. De verschillende soorten zijn allemaal eerst aangetroffen in Limburg en Brabant, en ieder jaar werden ze steeds noordelijker in Nederland waargenomen.

Bergveldwespen zijn sinds 2022 tot in Overijssel en (het zuiden van) Noord-Holland aangetroffen. Het is onzeker of ze uiteindelijk in heel Nederland zullen voorkomen. De opmars naar het noorden verloopt behoorlijk langzaam, en met het huidige tempo kan het wel tot 2035 duren voor er bergveldwespen in de noordelijke provincies worden aangetroffen.

Open wespennest zonder omhulsel tegen een redelijk dikke plantenstengel. Aan de rechterkant zie je een zwart-gele wesp vanachter het nest om het hoekje kijken.

Vooral in buitengebied

Hoewel de nesten vooral buiten worden aangetroffen, zijn de waarnemingen van de bergveldwesp in Nederland niet alleen in het buitengebied. Ze kunnen ook in bewoond gebied worden aangetroffen, al is die kans wel kleiner dan bij de Franse veldwesp.

De nesten in bewoond gebied worden dan ook vooral in groene gebieden zoals parken en tuinen gevonden. Bergveldwespen hebben de voorkeur voor droge, warme biotopen.

Aliens? Nee, mannetjes

De kop van het mannetje van veldwespensoorten doet wat alien-achtig aan. Zo ook die van de bergveldwesp. Dit komt door de grote groene ogen en een volledig geel kopschild. Dat kopschild lijkt ook nog eens één met de frons (het gedeelte onder de antennes), terwijl die frons bij de vrouwtjes deels zwart is.

Kromming aan het einde van de antennes

Bij de algemeen bekende wespen als de gewone wesp en de Duitse wesp hebben de mannetjes lange kromme antennes, dat is bij veldwespen anders. Bij veldwespen hebben de antennes van de mannetjes aan het eind een krul.

Wesp van voren gezien, waarbij opvalt dat de ogen groen zijn, en het hele stuk tussen de ogen geel is, alsof het uit één deel bestaat. Alleen tussen de antennes zit nog een kleine zwarte tekening, en net boven de kaken zie je een zwarte lijn.
Foto: Jan Slaats; CC BY-NC-ND