De Europese hoornaar (Vespa crabro) is de grootste sociale wesp in Nederland. Zie je dus een heel grote wesp, dan is dat vrijwel zeker de Europese hoornaar. Niet alleen het formaat, ook het geluid van de Europese hoornaar in vlucht is indrukwekkend. In de volksmond heet de hoornaar ook wel ‘paardenwesp’. Ook wordt de naam ‘horzel’ weleens gebruikt, maar dat is een vliegensoort.
Herkenning
Grootte
| Werkster: | 22 – 27 mm. |
| Koningin: | 28 – 35 mm. |
| Mannetje: | 24 – 26 mm. |
Borststuk
Over het borststuk loopt links en rechts direct achter de kop een bruin-rode band. Eenzelfde soort rood-bruine band zie je bovenop de kop, deze band loopt door in wat bij de gewone wesp en de Duitse wesp de gele ‘slaap’ is. Ook het onderste deel van het borststuk is rood of rood-bruin van kleur.
De Europese hoornaar die in Nederland voorkomt is de Vespa crabro germana, die herkenbaar is aan twee roodbruine strepen in het midden van het borststuk, achter de kop. Deze strepen beginnen tussen de roodbruine banden en lopen tot ongeveer halverwege het zwarte deel van het borststuk.
Naast de ondersoort Vespa crabro germana is er de Vespa crabro crabro, die volgens observations.org in België, noord Duitsland, Oostenrijk en Italië is waargenomen.
Achterlijf
Het achterlijf van de Europese hoornaar is vergelijkbaar met dat van de andere sociale wespen. Wel is dat achterlijf fors groter. Naast het lijf zie je roodbruine poten, wat de Europese hoornaar als enige (sociale) wespensoort in Nederland heeft.
Kop
De kop van de Europese hoornaar valt op door:
- Zwarte ogen met een roodbruine gloed, die direct aansluiten op de kaken;
- Een volledig gele clypeus (kopschild);
- Gele aanhechting van de antennes naast de ogen, net als de langkopwespen.
Leefwijze
Nest van de Europese hoornaar
| Vorm: | Meestal rond of ovaal, maar zeer variabel |
| Kleur: | Geel-bruin, soms met wat rode tinten |
| Grootte: | Ø minimaal 30 cm., tot zo’n 75 cm |
| Locatie: | Donkere, holle ruimtes zoals spouwmuren, vogelhuisjes en holle bomen, heel soms ondergronds |
Het nest van de Europese hoornaar vind je vooral in holle ruimtes, soms (deels) buiten. Hoornaarnesten kunnen behoorlijk groot worden, afhankelijk van de ruimte die er is voor een nest. Soms breiden ze uit naar buiten, waardoor er vooral omhulsel buiten te zien is.
In Nederland zijn de grootste nesten tot zo’n 75 centimeter in doorsnee, in uitzonderlijke gevallen kan een nest van de Europese hoornaar groter dan 75 centimeter worden. Hoornaars bouwen het nest uit waar ze de ruimte hebben; soms is dat in de breedte, soms in de hoogte.
Steeds meer Europese hoornaars
het beeld bestaat dat er steeds meer Europese hoornaars lijken voor te komen in Nederland. Of dit werkelijk zo is, of dat dit perceptie is, blijft gissen. Vergelijking van de waarnemingen in verschillende jaren op waarneming.nl lijken dit wel te bevestigen, maar dit zegt niet alles. De groei van het internet kan daar ook aan bijgedragen hebben.
Niet agressief
Europese hoornaars zijn – in tegenstelling tot wat weleens beweerd wordt – niet agressief. Hoornaars zoeken geen zoet bij ons, en hebben verder geen bemoeienis met de mens. Alleen wanneer het naar hun zin te onrustig wordt in de buurt van hun nest, als dat op volle sterkte is zo rond augustus, kunnen ze in de verdediging schieten. Dit is defensief gedrag, geen agressief gedrag. Hoornaars zijn dan ook niet gevaarlijk voor mensen, behalve wanneer iemand allergisch is voor het gif van deze wespensoort.
Hoornaars waarschuwen voordat ze steken
Europese hoornaars dulden in principe geen indringers in de omgeving van hun nest. Een afstand van minimaal 3 meter tot grote nesten is aan te bevelen. Gelukkig vallen ze indringers meestal niet zonder waarschuwing aan. Wanneer je het nest benadert, gaan ze doorgaans eerst om je heen zoemen om te laten merken dat je ongewenst bent. Als je dan naar hun zin niet snel genoeg weg bent, vliegen ze tegen je aan als laatste waarschuwing. Ben je dan nog niet weg, dan pas steken Europese hoornaars je.
Nesten vaak in bomen
Europese hoornaars maken hun nesten in holtes zoals holle bomen. Als de ruimte in de loop van het seizoen te krap wordt voor het nest verhuizen ze naar een ruimere plek of ze bouwen aan de buitenkant verder, zoals op de foto hiernaast.
De plek waar de koningin het nest begint, is meestal ook de plek waar het nest uitgroeit tot het volledige nest. Dit in tegenstelling tot de Aziatische hoornaar, die in veel gevallen ‘s zomers het primaire nest inruilt voor een nieuw nest hoog in een nabijgelegen boom.
